zondag 21 september 2014

Het is oorlog in Europa en we kijken verdwaasd om ons heen. We snappen niet wat Poetin wil en we hebben geen antwoord op zijn taktieken. Dat is vreemd. Poetin zegt namelijk heel duidelijk wat hij wil: een nieuw, groot Rusland, oftewel Novorossiya. Daar is echt geen woord Frans bij.

We moeten ons ook niet verbazen over Poetins strijdplan en de manier waarop hij oorlog voert. We hebben in Europa meer oorlog gevoerd dan waar ook ter wereld, dus we hebben er echt wel verstand van. Het is alleen een beetje weggezakt. Laten we daarom de bijbel er eens bij pakken: Vom Kriege (1832) van Carl Philipp Gottlieb Claußwitz.


Na de val van de muur en het neoliberale graaifestijn dat daarop volgde is de Russische staat ernstig verzwakt geraakt. De Navo en de Europese Unie konden daardoor hun invloedssfeer naar het oosten uitbreiden. Claußwitz: 'Das russische Reich ist kein Land, das man förmlich erobern, d. h. besetzt halten kann, wenigstens nicht mit den Kräften jetziger europäischer Staaten. Ein solches Land kann nur bezwungen werden durch eigene Schwäche und durch die Wirrungen des inneren Zwiespalts.'

Maar onder Poetin zijn de Russen opnieuw in zichzelf gaan geloven. Rusland wil opnieuw een buffer van horige landen om zich heen. Poetin verzint daarvoor een politieke legitimatie, Novorossiya, en zet vervolgens alle middelen in die hem van pas komen. Wat dat betreft heeft hij Claußwitz goed begrepen: 'Der Krieg ist nichts anderes als eine Fortsetzung des politischen Verkehrs mit Einmischung anderer Mittel.'
En vervolgens: 'Der Krieg ist also ein Akt der Gewalt, um den Gegner zur Erfüllung unseres Willens zu zwingen.'

Claußwitz ging uit van natie-staten die tegen elkaar ten strijde trokken. Dat is ook nu het geval, maar Poetin gaat wel heimelijk te werk. Hij laat 'rebellen' in een proxy war het vuile werk opknappen, en steunt ze met materieel en troepen die echter niet onder Russische vlag vechten, de zogenaamde 'vrijwilligers op vakantie'.
Poetin gaat ook niet volledig los in de Oekraïne, hoewel hij hij er meer dan genoeg troepen voor heeft. Zoals hij schertsend tegen Jose Manuel Barosso opmerkte: 'If I want to, I can take Kiev in two weeks.'
Maar Poetin hoeft helemaal naar dat niveau te escaleren. Hij laat het conflict lekker door etteren en met beperkte middelen richt hij veel schade aan. Claußwitz: ' Die Vermehrung der Artillerie ist das kürzeste Mittel, seine schwache Streitkraft dem Gleichgewicht zu nähern; der er erhöht das Vernichtungsprinzip.'
Het geschiet met kanonnen en raketten werkt. De regering in Kiev heeft aangegeven over zelfbestuur in Oost-Oekraïne te willen praten.

Overigens is Vom Kriege niet de enige inspiratiebron van onze Vladimir. Hij heeft ook The Art of War van Sun Tzu goed gelezen (citaten in het Engels, mijn Mandarijn is nog niet zo geweldig): 'Be extremely subtle, even to the point of formlessness. Be extremely mysterious, even to the point of soundlessness. Thereby you can be the director of the opponent's fate.'
En: 'In the midst of chaos, there is also opportunity.'


Van Poetin zijn we nog niet af.

donderdag 4 september 2014

Zijn de schermutselingen met de Russen een uiting van The Clash of Civilizations of ordinair geopolitiek gesteggel? Ik heb Huntington maar eens uit de kast gepakt.


De eenvoudige verklaring voor het Russische gedrag is natuurlijk dat ze zich ingesloten voelen. De twee kaartjes die ik in mijn vorige blog liet zien, maken dat duidelijk. Tijdens de hoogtijdagen van het Sovjet-imperium lag de grens met het perfide westen een stuk verder van Moskou dan vandaag de dag, nu de soldaten van de NAVO bij de buren in de tuin kamperen.

Huntington kent als oorzaak voor het geopolitiek geworstel een grote verklarende waarde toe aan verschillende typen beschaving, in dit geval onze Westerse en christelijke tegenover de christelijk-orthodoxe van Moskou en ommelanden. Volgens Huntington loopt die grens ongeveer hier.


Inderdaad, dwars door de Oekraïne. Het volgende kaartje geeft weer hoe de Oekraïners stemden in de presidentsverkiezingen van 1994. Kravchuk (het donker gekleurde gebied) was de Oekraïens-nationalistische kandidaat; zijn tegenstander Kuchma kreeg vlak voor de verkiezingen nog les in de Oekraïense taal. 'The election reflected, even crystalized, the split between Europeanized Slavs in western Ukraine and the Russo-Slav vision of what Ukraine should be. It's not ethnic polarization as different cultures.'


Huntington voorspelt in zijn boek (The Clash &c. is uit 1996) dat de Oekraïne mogelijk uit elkaar zal vallen, en dat het oostelijk deel zich vervolgens bij Rusland zal aansluiten. De meest waarschijnlijke uitkomst volgens Huntington is echter dat de Oekraïne intact zal blijven en gezellig met Rusland zal samenwerken, net zoals Frankrijk en Duitsland in Europa samenwerken.
Tot zover de kristallen bol van Huntington. In Europa willen de Fransen niets liever dan de Maginot-linie opnieuw opbouwen om zich tegen de egoïstische Duitsers te beschermen. En ook de agressieve Novorossiya-politiek van het Kremlin had Huntington niet voorzien.

Maar is die Novorossiya-politiek een uiting van een groot-Russisch beschavingsoffensief of een legitimatie van kille machtspolitiek? Ik denk het laatste. Poetin en zijn trawanten moeten alle zeilen bijzetten om Rusland overeind te houden en zelf aan de macht te blijven.
Het gaat namelijk erg slecht met Moedertje Rusland. De overheid is volkomen corrupt. De gemiddelde levensverwachting daalt (een Rus wordt net zestig) en een Russische vrouw krijgt maar 1,6 kind. De Russische gezondheidszorg bestaat niet meer. Studenten en wetenschappers verlaten het land. De Russische bevolking krimpt, van 145 miljoen nu naar 121 miljoen in het midden van deze eeuw.

Dus wat doet een dictatortje als het thuis wat ingewikkeld wordt? Je wakkert de nationalistische gevoelens van je onderdanen aan en je gaat over de grens een beetje knokken. Geopolitiek is bijzaak. Poetin is gevaarlijk omdat hij zijn persoonlijke positie wil handhaven. Dat maakt hem onberekenbaar. We moeten op van alles voorbereid zijn.