In mijn blogje van gisteren over 'Van Rijn-gate' schreef ik: '... VVD-senator Heleen Dupuis is voorzitter van de Raad van Toezicht van de zorgaanbieder in kwestie. Of zij haar werk als toezichthouder naar behoren heeft gedaan, blijft vooralsnog onderbelicht.'

Mevrouw Dupuis zelf heeft daar bij Pauw alle misverstanden over weggenomen. Zie hier.



Maar eerst een rectificatie. Ik had ongelijk toen ik Pauw kapittelde over zijn gebrekkig doorvragen op de uitspraken van stas Van Rijn. Door Van Rijn juist niet te gedetailleerd te bevragen kreeg hij alle ruimte om zijn verhaal te vertellen. Dat deed hij. En zo werd pijnlijk duidelijk dat stas Van Rijn leeft in een wereld van wensdenken en loze kreten. Pijnlijk. Dankjewel, Jeroen.

Terug naar mevrouw Dupuis, of eigenlijk naar zorgboer WZH. Er raast een storm over hen heen en de telefoon staat roodgloeiend, allemaal journalisten die een reactie willen. Omroep West staat klaar om met draaiende camera's uit te rukken.
WZH-directeur Evert de Glint heeft direct een crisisteam gevormd. De manager van het betreffende verpleeghuis, de eigen communicatieadviseur en misschien een ingevlogen specialist, ze zitten bij hem aan de lange vergadertafel. Woordvoering in een crisis is immers een vak apart. Met de voorzitter van de Raad van Toezicht, zelf een publiek figuur en verbonden met de zorg, wordt telefonisch overlegd.

De communicatieadviseur heeft de eerste beheersmaatregelen al genomen. Het personeel heeft een spreekverbod gekregen. Alle journalisten moeten, zonder enig commentaar, naar hem worden doorverwezen. Wie één woord teveel zegt, is z'n baan kwijt. Hijzelf laat alle gesprekken in z'n voicemail lopen, totdat ze in het crisisteam hebben besloten hoe ze gaan reageren.
Naar aanleiding van het artikel in het AD is op de website al een korte, procedurele en niet-inhoudelijke reactie geplaatst. Een dag later volgt naar aanleiding van de bredere media-aandacht een nagenoeg identieke reactie. Ook de cliëntenraad komt met een verklaring, eveneens geheel procedureel.

Het crisisteam werkt de checklist af. Welke vragen krijgen we? Van wie? Welke vragen kunnen we nog krijgen? Waar lopen we ook nog risico's? Welke antwoorden gaan we geven? Wie gaat het woord voeren? Vooral die laatste vraag is voor WZH lastig. In dit soort gevallen is de directeur de meest voor de hand liggende persoon, omdat hij met gezag namens de organisatie kan spreken, hij de feiten kent, voldoende afstand tot de werkvloer heeft om niet in een detaildiscussie verzeild te raken en tegelijkertijd dichtbij genoeg staat om empathie te kunnen tonen. Voorwaarde is wel dat hij een geloofwaardig verhaal heeft en een geloofwaardig persoon is.
Helaas heeft directeur Evert de Glint een reputatie als graaier, en een eerdere poging tot woordvoering (naar aanleiding van een gedwongen verhuizing van demente bejaarden) was allesbehalve succesvol. Men besluit tot een, misschien iets uitgebreidere, schriftelijke persverklaring. Komt wat laf over, maar is wel veilig. En stormen waaien over.
Dan breekt Heleen Dupuis in het overleg in. Ook zij wordt platgebeld. Veel journalisten hebben haar privénummer. Moeten we toch niet iemand wat laten zeggen? Als volksvertegenwoordiger heeft ze een sterke neiging om in het openbaar verantwoording af te leggen. En als voormalig hoogleraar heeft ze een sterke drang tot doceren.
De communicatieadviseur legt uit dat het misschien niet zo'n goed idee is als de voorzitter van de Raad van Toezicht het woord gaat voeren. De mensen snappen niet dat een RvT heel ver weg zit, af en toe wat stukken leest en één keer per jaar met de directeur een functioneringsgesprekje voert en de jaarrekening aftekent. De mensen denken dat de RvT dagelijks door de gangen loopt en met de bewoners en het personeel praat. Als er iets mis is krijgt de directeur op z'n donder. Een soort cliëntenraad dus, maar dan met macht.
Niet doen dus.
Dupuis houdt voet bij stuk. Ze heeft zelf al met Jeroen Pauw gesproken. Zij mag haar verhaal komen doen, en ze hoeft met niemand in debat. Ze gaat. De communicatieadviseur zwicht. Hij zal haar zo goed mogelijk helpen met de voorbereidingen. Er komt een lijst met mogelijke vragen en antwoorden en een kort en bondig feitenrelaas. En een riedel die ze zo vaak mogelijk moet herhalen: 'De zorg is goed maar het gaat om mensen die veel aandacht nodig hebben. Ik begrijp de zorgen van de heren en samen zullen we bekijken hoe het beter kan.' Verder niks. Niet uitweiden, niks erbij halen. Vooraf zullen ze nog een uurtje oefenen - de communicatieadviseur zal Jeroen Pauw spelen.

Als we de uitzending van Pauw terugkijken, blijkt dat er onderweg iets is misgegaan. En er had nog veel meer mis kunnen gaan. De carrière van Dupuis biedt immers voldoende handvatten om het haar in deze kwestie erg lastig te maken. Als VVD-politica is ze immers medeverantwoordelijk voor de bezuinigingen op de zorg. In haar rol van ethica had ze bevraagd kunnen worden over de zorg die zieken en zwakkeren moeten krijgen. En heeft ze haar eigen man niet uit een verpleeghuis gehaald omdat de zorg daar te slecht was?

U heeft de uitzending gezien. Natuurlijk werd er gedebatteerd. Niet dat Pauw daartoe uitnodigde, maar hij liet het wel gebeuren, want prima televisie. Opmerkelijk overigens was dat Renske Leijten zich daar niet in mengde. Ondanks dat ging er genoeg mis. Een bloemlezing.
Volgens Dupuis was het onvermijdelijk dat dementerende bejaarden in hun eigen urine zitten, want er kunnen niet de hele tijd drie man omheen staan. Dat is waar, maar ze gaf vervolgens niet aan wat wel acceptabel is. Ze leek eerder te suggereren dat creperen gewoon moet kunnen.
Zelf schermde ze met de twee 'gouden keurmerken' die WZH heeft. Nu is er door een keurmerk nog nooit een luier op tijd verschoond; het zijn administratieve exercities die op kantoren worden uitgeoefend. Bovendien heeft de betreffende vestiging van WZH die keurmerken helemaal niet voor verpleeghuiszorg (maar voor thuiszorg).
Op de vraag naar het gestegen aantal klachten van bewoners (in een jaar bijna verdubbeld) kwam ze niet verder dan met de dooddoener: 'ze zijn mondiger geworden.' Geroezemoes in het publiek.
Ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft volgens Dupuis ongelijk als die constateert dat WZH-breed bewoners risico lopen op 'onverantwoorde zorg en gezondheidsschade'.
En als klap op de vuurpijl: de klachten van Joop van Rijn en Ben Oude Nijhuis zijn 'beelden, geen feiten.' Waarmee de heren worden weggezet als leugenaars.

Dupuis heeft in ongeveer een half uur haar reputatie, die van WZH en van het PvdA- en VVD-beleid enorme schade toegebracht. Voor dat laatste kunnen we dankbaar zijn, maar het was ook onnodig. Ze liet zich echter niet adviseren, zij was God in haar eigen wereldje.

'Het zijn beelden, geen feiten.'

Dit voorval laat wel zien dat de semi-publieke sector een toezichtprobleem heeft. Het lijkt zo veilig en statusverhogend om je toezichthouders te rekruteren uit het old boys-netwerk van (oud-) politici en bestuurders, maar een ongeleid projectiel als Dupuis kan enorme schade toebrengen.