22 mei gaan we de leden van dat kleine Nederlandse hoekje van het Europees Parlement verkiezen. Ik ben er echter nog helemaal niet uit op wie ik ga stemmen. Wat vind ik van 'Europa'?
Eerst moet ik de vraag beantwoorden: wat bedoel ik eigenlijk met 'Europa'? Het continent? De verzameling natiestaten? De culturele overeenkomsten (en verschillen) tussen de volkeren? De Europese Unie? De muntunie? De Europese Commissie? De directieven uit Brussel? Het Europees Parlement?
En tot hoever reikt Europa? Tot Polen? Wit-Rusland? Rusland zelf is geen Europa volgens Poetin (maar hij doet wel mee aan het Eurovisie Songfestival). Maar als Bulgarije en Roemenië wel tot Europa behoren, dan toch ook de Oekranië?

In de uitstekende documentaire De slag om Europa van Teun van de Keuken en Roland Duong (deel 2 zondag 18 mei: kijken!) wordt de recente geschiedenis van de Europese Unie verteld. Door insiders en direct betrokkenen wordt uit de doeken gedaan waarom het noodzakelijk gevonden werd om na de val van de muur en het instorten van de Sovjet-Unie de EU uit te breiden met landen van het voormalige Warschaupact. Die geopolitieke en historische dimensie speelde ook al een belangrijke rol bij het ontstaan van de eerste verschijningsvorm van de EU, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal.

(Nationaal Archief, Den Haag)

Na het vraagstuk maximaal verbreed te hebben (een geliefd truukje van voorlichters) wordt het tijd om in te zoomen op wat ik belangrijk vind in Europa en welke rol de EU zou moeten vervullen. Daarbij wil ik eigenlijk niet lang stilstaan bij fouten uit het verleden, wel bij zaken die veranderd en fouten die vermeden moeten worden.

De Europese Unie moet niet verder uitbreiden. De landen met wie we een voldoende culturele achtergrond, democratische en rechtsstatelijke principes en organisatie en economische belangen delen zijn al lid van de Unie. Er is zelfs een aantal landen lid die in dit opzicht questieus zijn: Roemenië, Bulgarije, Hongarije, Griekenland en Italië. Maar goed, ze zijn lid. Ze moeten geholpen - gedwongen - worden hun corruptie aan te pakken en hun instituties op te schonen.

De staat - of unie van staten - heeft een verantwoordelijkheid daar waar de markt het laat afweten. Sterker nog: de markt heeft veel ongewenste uitwassen en bij-effecten. Op dit moment wordt het beleid van de EU vooral bepaald door de agenda van de grote bedrijven ('corpocratië' zoals Engelen het noemt) terwijl de EU betaald wordt door de burger. Hier is iets grondig mis. De EU moet daarom veel transparanter worden over de invloed van lobbyisten (nu wordt dit overgelaten aan clubs als Corporate Europe Observatory) en het lobbyen moet zo veel mogelijk aan banden worden gelegd.
Nu heeft de EU een veel te sterke focus op marktwerking. De welstand en welvaart van de burgers, hun sociale zekerheid en -voorzieningen en het onder democratische controle houden van publieke voorzieningen is daaraan ondergeschikt. Dit moet precies andersom. Die verkeerde focus - en de daarbij horende fixatie op de begrotingstekorten van de lidstaten - is dé reden waarom burgers zich van 'Europa' afkeren.

De interne markt voor goederen kent natuurlijk ook enorme voordelen. Door uniforme veiligheidseisen en productstandaarden worden veel kosten bespaard en kunnen bedrijven zich niet verschuilen achter landelijke wetgeving. Op het gebied van voedselveiligheid is er echter nog een wereld te winnen. Er is misschien wel voldoende regelgeving, maar de handhaving schiet volstrekt te kort.
En hoe vrij is het personenverkeer als je op Schiphol niet je paspoort hoeft te laten zien maar je je wel moet onderwerpen aan steeds bespottelijkere en privacy-aantastende veiligheidscontroles? Het vrije verkeer van personen kent daarbij als schaduwkant als dit en het vrije recht van vestiging uitmondt in een concurrentie op loon en arbeidsvoorwaarden. Arbeid moet betaald worden conform de eisen en gebruiken van het land waarin het wordt verricht. Daar moet streng op worden gehandhaafd. Gaat de EU daar iets aan doen of blijft dit een verantwoordelijkheid voor de lidstaten?

Zo niet het belangrijkste doel van de Europese eenwording indertijd was het in toom houden van de Duitse imperialistische ambities. We hebben dan wel geen oorlog meer gehad, maar economisch en financieel gezien is Duitsland op het continent oppermachtig. In die zin is het Europees project mislukt.
Achteraf gezien was de muntunie in de huidige omvang dus geen goed idee. Een euro van een handjevol noordwest-Europese landen die hun economieën al gelijkgeschakeld hadden aan de Duitse economie was beter geweest. Maar het is wat het is en solo uit de muntunie stappen is domweg geen optie.
Een echte oplossing zie ik niet. Duitsland uit de euro flikkeren gaat niet en dus zal Duitsland moeten blijven dokken voor de zwakkere Mediterrane economieën. En daar doet Nederland gewoon aan mee.

Op het gebied van de energievoorziening zie ik kansen. Wat zou het fantastisch zijn als we het hele continent zouden kunnen vergroenen, zodat onze lucht schoner wordt en we tegen Poetin kunnen zeggen dat hij die aardgasleiding in zijn reet kan steken.
Daarvoor moeten we wel een paar zaken Europees regelen. Als het nu een beetje waait levert Duitsland zoveel stroom dat het Nederlandse net bijkans opgeblazen wordt. Er moeten dus manieren gevonden worden om stroomoverschotten te verplaatsen naar plekken waar de vraag is, en om eventuele overschotten op te slaan. Dit kan echt alleen op Europese schaal en hier is dus een Europees energiebeleid voor nodig.

Het is tijd om de blik op Brussel te richten. Want los van het vraagstuk van wat de EU zou moeten doen, is er ook het vraagstuk van het besluitvormingsproces en de democratische controle daarop. Dit besluitvormingsproces is schimmig. We hebben een Europese Commissie met door de regeringsleiders benoemde leden. De EC neemt zelf besluiten en laat deze uitvoeren, maar voert ook de besluiten uit die door de regeringsleiders en de diverse raden van ministers worden genomen. Het Europees Parlement kan dit allemaal een beetje controleren, maar heeft betrekkelijk weinig macht; ze kunnen nog geen eurocommissaris wegsturen. Ook kan het EP geen initiatiefwetten indienen. En dan vergeet ik bijna Herman van Rompuy maar dat is niet zo gek.

De echte macht in de Europese Unie ligt bij de regeringsleiders en hun besluiten worden genomen met handjeklap in achterkamers. De controle op die regeringsleiders vindt echter niet Brussel plaats maar in de nationale parlementen en daar moeten zij dan ook veel meer ter verantwoording worden geroepen. Als Rutte roept 'Het moet van Brussel!' dan gaat het altijd om besluiten waar hij zelf mee heeft ingestemd en het debat daarover - en over het mandaat waarmee hij naar Brussel gaat - zou in Den Haag veel steviger gevoerd moeten worden.
Ook moet het EP meer macht krijgen. Het parlement moet de leden van de Europese Commissie benoemen en ze weer kunnen wegsturen. Ook moet het EP het recht van initiatief krijgen.

Om de burger meer te betrekken hebben de leiders van de grootste fracties in het EP - Guy Verhofstadt (liberalen), Jean-Claude Juncker (christendemocraten), Martin Schulz (sociaaldemocraten) en Ska Keller (groenen) besloten dat het parlement de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie mag aanwijzen. Zij zelf zijn kandidaat.
Er zijn hier twee - op zich interessante - debatten over gevoerd. Jammer is alleen dat het nog altijd de regeringsleiders zijn die de opvolger van Barroso gaan benoemen en zij zullen zich niets van het parlement aantrekken. De parlementariërs schieten hiermee dus in eigen voet: in plaats van meer betrokkenheid te genereren toont deze stunt alleen aan dat het parlement niets te vertellen heeft.

Jammer is ook dat aan de drie heren smetjes kleven. Juncker is zo pro-Europees dat hij als premier van Luxemburg jarenlang het bankgeheim daar in stand hield en zo belastingontduiking binnen de EU bevorderde. Guy Verhofstadt besteedt zo weinig tijd aan zijn lidmaatschap van het EP dat hij voor ruim twee ton per jaar kan bijklussen. Martin Schulz laat vervelende passages over hemzelf uit rapporten verwijderen. Alleen Ska Keller is van onbesproken gedrag, want nog jong.

Ska Keller.

De Nederlandse inzendingen naar Europa maken het er allemaal niet beter op. Het zijn helaas bijna allemaal hier afgekeurde en ongeschikt bevonden politici.
Het CDA stuurt als lijsttrekker Esther de Lange naar Brussel. Wie? De eerste bekende op die lijst staat op plaats drie en dat is het leerdragende en motorrijdende ex-Kamerlid Wim van de Camp, die overigens weigert zijn declaratiegedrag te verantwoorden.
De PvdA zet Paul Tang en Agnes Jongerius in. De een schijnt lid van de Tweede Kamer te zijn; de ander kent u als de vrouw die de FNV irrelevant maakte.
De VVD vaardigt Hans van Baalen af. Zijn twee 'claims to fame' zijn dat hij weinig in het parlement aanwezig is en dat hij in zijn studententijd het Horst Wessel-lied heeft gezongen. Er hangt een ietwat bruin luchtje om hem heen.
Het eurofiele D66 doet het beter en heeft in Sophie in 't Veld altijd een voortreffelijk parlementariër gehad en het is goed dat ze weer lijsttrekker is. Haar inzet rond bijvoorbeeld privacybescherming is zeer te prijzen. Jammer voor haar is dan weer wel dat rasoppurtunist en partijchef Pechtold haar in de wielen rijdt door uit het niets te roepen dat Europa een pas op de plaats moet maken.

Ook GroenLinks heeft met Judith Sargentini een gedegen Europarlementariër in huis. Lijsttrekker Bas Eickhout heeft zich nog onvoldoende bewezen.
Volgens de peilingen haalt de Partij voor de Dieren net wel of net niet een zetel in het Europees Parlement. Lijsttrekker Anja Hazekamp ken ik niet maar de PvdD heeft wel een aantal zeer aantrekkelijke lijstduwers. Behalve de altijd smakelijke Marianne Thieme staan Peter Nicolaï, Ewald Engelen, Paul Cliteur en de door mij zeer gewaardeerde schrijver en programmamaker Redmond O'Hanlon op de lijst.

O'Hanlon in de bibliotheek van Artis.

Alles overziende heb ik voor mijn Europese stem drie opties: GroenLinks, Partij voor de Dieren en LibDem.
Wordt het GroenLinks, die de sympathieke doelstellingen in een sterk Europa met zwakke natiestaten wil waarmaken? Ik ben bang dat Brussel teveel macht krijgt zonder dat die doelstellingen worden verwezenlijkt - en dan zijn de rapen gaar.
Wordt het de Partij voor de Dieren? Die de nagenoeg identieke en even sympathieke doelstellingen wil verwezenlijken zonder dat er (automatisch) meer macht naar Brussel gaat? De kans is echter groot dat de PvdD zelf ook niet naar Brussel gaat.
Of misschien totale outsider LibDem? Ze hebben een prima programma met een nadruk op sociaal-economische rechtvaardigheid en democratische controle. Maar ga ik mijn stem weggeven aan een club die nooit enige invloed zal hebben?

Ik twijfel nog.